PETO e as súas diferentes acepcións.

No galego, a palabra PETO é polisémica xa que contén varios significados diferentes. Agora veremos os máis habituais na nosa lingua:

• 1. Non debemos dicir “bolsillo”pois este é un castelanismo e no noso idioma este recibe o nome de PETO.

A definición da Real Academia Galega

Saquiño pequeno que se cose na roupa e serve para gardar obxectos miúdos ou para abrigar as mans.

Gardou os caramelos no peto. Cando vai frío metemos as mans nos petos.

• 2. O termo “paxaro carpinteiro” é un castelanismo adaptado, pois esta ave recibe tamén o nome de PETO.

  Tamén se lle coñece como picapau, piquelo, rinchón.

A definición da Real Academia Galega

Paxaro da familia dos pícidos, que cría nos troncos vellos das árbores, nas que pode verse en posición vertical apoiándose no rabo, e do que existen diversas especies, entre as que as máis comúns son unha de tons verdosos e outra branca e negra.

O voo ondulado dos petos.

• 3.  A “hucha” tamén é un castelanismo adaptado pois, como as anteriores, tamén acolle o nome de PETO na nosa lingua.

A definición da Real Academia Galega

Recipiente de barro ou doutro material, cunha fenda pequena e estreita, no que se garda o diñeiro para aforrar.

Teño un peto cheo de pesos

No dicionario da RAG podes atopar outras acepción máis para esta palabra.

Cuchillo non, COITELO.

O COITELO é o utensilio que empregamos para cortar alimentos á hora de comer, xa que  “cuchillo” é un castelanismo, e do mesmo xeito, tamén temos que evitar “cuchilo” por ser un castelanismo adaptado.

A definición da Real Academia Galega

Instrumento que consta dunha folla de metal con fío por un dos lados e unida a un mango, que se usa para cortar diferentes cousas.

O coitelo do carniceiro. Un coitelo de cociña.

Tenedor non, GARFO.

Pode resultar estraño que a palabra “tenedor” non pertenza ó léxico do galego, xa que esta é empregada por nós moi a miúdo, mais este termo é un castelanismo, pois o correcto é dicir GARFO.

A definición da Real Academia Galega

Utensilio con tres ou catro pugas nun extremo, para levar alimentos sólidos á boca.

Puxo as culleres, coitelos e garfos na mesa.

Serea ou sirena?

Aínda que en galego existen os dous termos, neste caso cada un ten un significado distinto, ó contrario que no castelá. Mentres que na nosa lingua SEREA só se emprega para facer referencia a un ser mitolóxico e SIRENA para referirse a unha bucina, no castelán, a segunda palabra é empregada para os definir os dous significados.

Serea

Sirena

A definición de SEREA da Real Academia Galega

Ser fantástico con busto de muller e o resto do corpo de peixe.

As sereas enganaban os mariñeiros coas súas cántigas e facíanos naufragar.

A definición de SIRENA da Real Academia Galega

Bucina que, nos barcos, coches da policía, ambulancias etc., se emprega para facer sinais.

Debeu haber un accidente porque se oían sirenas. A sirena da fábrica.

Brújula non, COMPÁS.

En galego, este instrumento que nos indica o Norte, recibe o nome de COMPÁS, temos que evitar o uso do castelanismo “brújula” así como do castelanismo adaptado “brúxula“. Tamén consta dun sinónimo: agulla de marear.

As definicións da Real Academia Galega

(1) Aparello consistente nunha superficie circular onde están representados os puntos cardinais, cunha agulla imantada que indica a dirección norte.

Nas excursións de montaña convén levar sempre un compás. O barco perdeuse ao estragárselle o compás. 

(2) Instrumento composto de dous brazos articulados por un extremo, que serve para trazar curvas regulares ou para medir.

Leva o compás e o tiraliñas para a clase de debuxo.

(3) Música. Cada un dos intervalos de igual duración con que se marca o ritmo dunha frase musical.

Levar o compás.

(4) Música. Espazo do pentagrama comprendido entre dúas barras verticais que corresponde a cada un deses intervalos.

Compás en catro tempos.

Grifo non, BILLA.

Por moi estraño que lle resulte a algunhas persoas, a palabra “grifo” non pertence ó léxico propio do galego, pois é un castelanismo. A palabra propia para referirse a este obxecto na nosa lingua é BILLA.

 

A definición da Real Academia Galega

(1) Barreno que abre o burato para a espita nunha cuba.

O burato aberto coa billa tápase cun pau.

(2) Cano con chave para abrir ou pechar a saída dun líquido ou dun gas.

Non pechou a billa do barril e baleiróuselle o viño. Estragouse a billa do lavabo.Abre lixeiramente a billa do soprete.

(3) Mecanismo que abre ou pecha o fluxo de algo.

A billa dos cartos.A billa da felicidade.

Cuchara non, CULLER.

En galego o correcto é “culler”, xa que a palabra “cuchara” trátase dun castelanismo, é dicir, unha interferencia do castelán.

 

A definición da Real Academia Galega 

Utensilio que consta dun mango longo e unha pa oval no extremo, usado para levar á boca líquidos ou substancias pouco consistentes.

A sopa cómese coa culler. Tomar o xarope cunha culler.